افزایش مهاجرت یهودیان به کشورهای حاشیه خلیج فارس

مراسم حنوکا در برج خلیفه دوبی، دسامبر ۲۰۲۰

در حالی که جوامع یهودی در بسیاری از کشورهای منطقه خاورمیانه به تاریخ پیوسته یا در روندی رو به زوال قرار دارند، کشورهای خلیج فارس درهای خود را برای زندگی به سبک یهودیان گشوده‌اند.

مدت زمان کوتاهی پس از توافق صلح کامل امارات و بحرین با اسرائیل در چارچوب «پیمان‎‌های ابراهیم»، صدها تن از یهودیان اسرائیل، اروپا و کشورهای دیگر برای زندگی راهی منطقه شده که اکثر آن‌ها در امارات کار و زندگی می‌کنند.

به گزارش خبرگزاری آسوشیتدپرس، جامعه یهودیان امارات در روندی شتابان به سرعت رو به افزایش است و ارزیابی می‌شود که شمار آن‌ها به دلیل برخورداری از آزادی در سبک زندگی خود، به زودی به هزاران تن برسد.

این در حالی است که اندک یهودیان باقی‌مانده در حوزه خلیج فارس تا چندی پیش زندگی محتاطانه‌ای داشتند و از علنی کردن نمادهای یهودیت خودداری می‌کردند و اصراری به برجسته کردن آیین‌‌ها و برگزاری آشکار آن‌ها نداشتند.

احتیاط ده‌ها ساله آن‌ها ناشی از افکار حاکم بر جوامع عربی به دلیل نزاع اسرائیلی- فلسطینی بود.

کشورهای عرب منطقه در طول ده‌ها سال، هر نوع رابطه با اسرائیل را به حل نزاع اسرائیلی- فلسطینی و تحقق حقوق فلسطینان مشروط می‌کردند اما اکنون سران امیرنشین‌ها در توجیه عادی‌سازی روابط با اسرائیل، می‌گویند به این باور رسیده‌اند که از این راه، بیشتر و بهتر می‌توانند به تشکیل کشور فلسطینی کمک کنند.

جوامع یهودی قرن‌ها در سراسر جهان اسلام شکوفا شده بودند؛ زندگی یهودیان در کشورهای مختلف اسلامی برای دوره‌های طولانی در جریان بود. اما با تاسیس اسرائیل در سال ۱۹۴۸ و همبستگی رو به رشدی که اکثریت مسلمان نسبت به فلسطینیان نشان دادند، یهودیان عملا خود را ناچار به ترک این کشورها دیدند.

با توجه به حضور گسترده فلسطینیان، لبنانی‌ها، مصری‌ها و پاکستانی‌ها در کشورهای خلیج فارس، جامعه کوچک یهودیان بحرین و گردشگران یا تجار یهودی که با گذرنامه‌های کشورهای دیگر در امارات و بحرین کار می‌کردند، از علنی کردن هویت مذهبی خود معذب بودند.

امارات نیز تا چندی پیش در برگه‌های مجوز اقامت، گزینه دین یهودی را اصلا ذکر نکرده بود.

اما وضعیت در شش ماه اخیر کاملا زیر و رو شده است؛ پا به پای حضور علنی اسرائیل در امیرنشین‌های خلیج فارس، هاله احتیاط و نگرانی از زندگی یهودیان یا گردشگران یهودی در این کشورها رخت بر بسته است.

حالا غذای حلال یهودی «کاشر» در اکثر هتل‌ها و فروشگاه‌های مواد غذایی امارات در دسترس است؛ رهبر جامعه یهودیان بحرین نیز گفته است خیلی زود می‌توان شاهد آغاز به کار رستوران‌های خوراک «کاشر» در بحرین بود همان‌گونه که این‌جا و آن‌جا در امارات از این نوع رستوران‌ها راه‌اندازی شده است.

آیین‌های مذهبی یهودیان علنا جشن گرفته می‌شود که آخرین آن‌ها، عید پوریم بود و به زودی برای نخستین بار عید «پسح» یا «فطیر» که همزمان با جشن بهار است، در دوبی، ابوظبی و منامه برگزار خواهد شد.

یهودیانی که از اروپا، روسیه، اسرائیل و نقاط دیگر برای زندگی و کار راهی امارات شده‌اند، به سرعت نهادهای مذهبی خود را برپا می‌کنند که دادگاه مذهبی یکی از آخرین موارد از این نهادها است، دادگاهی که می‌تواند به امر ازدواج و طلاق رسیدگی کند.

در کنار امارات، بحرین نیز که تا چندی پیش تنها یک جامعه کوچک مذهبی چند ده نفره داشت، اندکی پس از برقراری روابط رسمی با اسرائیل، فضای بازتری برای زندگی یهودیان تدارک دیده و زمینه افزایش شمار یهودیان در این کشور را فراهم کرده است.

ابراهیم نونو، رهبر جامعه یهودیان منامه و عضو پیشین مجلس بحرین، که به تازگی میزبان آنلاین آیین پوریم برای یهودیان در حوزه خلیج فارس بود، از روند بهبود شرایط برای زندگی یهودیان ابراز رضایت می‌کند.

انجمن یهودیان بحرین که توسط خانواده نونو پایه‌گذاری شده بود، اکنون با هدف جلب پذیرش بیشتر زندگی یهودیان در منطقه، به چتری برای جوامع کوچک یهودی در سایر امیرنشین‌های خلیج فارس مبدل شده است.

به نوشته آسوشیتدپرس، تا پیش از توافق‌های عادی‌سازی روابط امارات و بحرین با اسرائیل، به دلیل هراس از آزرده خاطر کردن میزبانان مسلمان، برگزاری حتی یک گردهمایی آنلاین، به مناسبت‌های مذهبی یهودی، غیر قابل تصور بود. اما با سرازیر شدن هزاران گردشگر و بازرگان، به ویژه از اسرائیل، حالا صنعت نوپای عروسی‌های یهودی و جشن‌های دیگر در امارات شکل گرفته است.

اسرائیل هنوز پروازهای عادی خود را بعد از کرونا به سوی امیرنشین‌ها باز نکرده وگرنه ارزیابی می‌شود سالانه صدها هزار سفر از اسرائیل به امارات و بحرین صورت گیرد، به گونه‌ای که بسیاری از هنرمندان و حتی روزنامه‌نگاران اسرائیلی محل زندگی و کار خود را به امارات تغییر داده‌اند.

سران امارات و بحرین به جامعه یهودی «اطمینان» داده‌اند که کشورهای آن‌ها محلی امن برای زندگی و کار یهودیان خواهد بود. آن‌ها آستانه بالای تحمل خود را نسبت به زندگی و برگزاری آیین‌های یهودیان در همین چند ماه اخیر نشان داده‌اند.

الی آبادی، خاخام ارشد شورای یهودیان امارات، نیز به آسوشیتدپرس گفته است «دری به روی یهودیان» در این بخش جهان باز شده است. به گفته وی، فضای گرم و استقبال و اشتیاقی که مقامات و جامعه امارات در قبال حضور جامعه یهودی و سنت و فرهنگ آن‌ها نشان داده‌اند، دلگرم‌کننده است.

خاخام آبادی که خود از یهودیان زاده لبنان است، ابراز «اطمینان» کرده که این تغییر فضا نه تنها در امارات، بلکه در سراسر خلیج فارس رخ خواهد داد.

در حالی که معلوم نیست یهودیانی در کویت، عربستان یا قطر باقی‌مانده باشند، انجمن یهودیان خلیج فارس وظیفه خود را ارائه خدمات به یهودیان در هر شش امیرنشین خلیج فارس که شامل عمان، بحرین و امارات نیز هست، تعیین کرده است.

از جمله خدمات این انجمن دادن گواهی «کاشر» به هتل‌ها، رستوران‌ها و محصولات غذایی، اداره دادگاه مذهبی یهودیان و خدمات معنوی برای رویدادهایی مانند میتسواها، ختنه سوران به سبک یهودی، و مراسم کفن و دفن است.

غیر از بحرین که چند ده یهودی آن، دارای رگ و ریشه تاریخی از یهودیان به جای مانده از یهودیان عراقی قرن نوزدهم میلادی هستند، بقیه یهودیان کنونی در منطقه خلیج فارس، اتباع خارجی هستند که پیش از هر چیز، برای بازرگانی راهی این منطقه شده‌اند.

به نوشته آسوشیتدپرس، با وجود روی و آغوش گشاده سران امیرنشین‌ها و بخشی از مردم این کشورها که شکوفایی برای زندگی نوپای یهودیان در این کشورها به ارمغان آورده، هنوز برای بخشی دیگر از افکار عمومی این کشورها، عادی‌سازی روابط با اسرائیل جا نیفتاده و آن‌ها این تحول را با ناخشنودی می‌نگرند.

برگرفته از رادیو فردا