یک سامانه خبری عربی نوشت که پرزیدنت بشار اسد رئیس جمهوری سوریه، نام حکومت ایران را از فهرست کشورهایی که می توانند در پروژه های بازسازی سوریه شرکت کنند،حذف کرده است – و این در حالی که رزِم ایران برای بای ماندن اسد در قدرت میلیاردها دلار هزینه کرده و صدها میلیون دلار سوخت رایگان در اختیار دولت دمشق قرار داده است.
حسین ایبیش، یکی از اعضای ارشد اندیشکده “موسسه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس” در واشنگتن، با انتشار یادداشتی تحلیلی در مورد این مذاکرات سه‌جانبه نوشته است: در رقابت برای بازسازی سوریه پس از جنگ، ماجرا پیچیده‌تر شده است، سه کشور روسیه، ترکیه و قطر روند مذاکرات سه‌جانبه جدیدی را با هدف طرح یک راه حل سیاسی برای جنگ داخلی ۱۰ساله آن کشور آغاز کرده‌اند و نکته مهم این است که این‌بار، حکومت ایران در آن جایی ندارد.
وی در ادامه نوشته است که«به نظر می‌رسد هدف زمینه‌سازی برای تعامل گسترده‌تر کشورهای عرب حوزه خلیج فارس با سوریه و هم‌زمان به حاشیه راندن نفوذ ایران باشد».
یادآور می شود از زمانی که نیروهای حامی دولت سوریه کنترل حلب شرقی را که پیش از آن در اختیار مخالفان بود به‌دست گرفتند و در دسامبر۲۰۱۶ جنگ در عمل پایان یافت، بیشتر اقدام‌ها در مورد سوریه حول محور آنچه که “روند آستانه” خوانده میشود، پیش می‌رفت. این در حالی که روند آستانه، با ابتکار سه کشور روسیه، ترکیه و ایران، در ژانویه سال ۲۰۱۷ آغاز شد.
حضور رژیم ایران در “روند آستانه”، در عمل موجب کنار گذاشته شدن کشورهای عرب حوزه خلیج فارس از آن شده بود، درحالی‌که از دید ایبیش، بازوی مالی آنها برای بازسازی سوریه ضروری و حمایت دیپلماتیک آنها برای پایان دادن به وضعیت انزوای این کشور، حیاتی است.
وی نوشته است : ابتکار جدید سه کشور، در واقع پذیرش این نکته است که روند آستانه درمورد همه اهداف عملی خود به شکست انجامیده است. سه کشور اصلی مبتکر این روند، از دو سال پیش تاکنون تنها پنج جلسه برگزار کرده‌اند و چهار منطقه «کاهش تنش» که ایجاد کرده بودند، با بی اعتنایی بشار اسد روبه‌رو شد؛ او با حمایت روسیه و ایران، کنترل سه منطقه از آن چهار منطقه «کاهش تنش» را به‌دست گرفته است.
همچنین روند آستانه نتوانست از حمله‌های ترکیه به شمال سوریه در اکتبر ۲۰۱۹ یا رویارویی نیروهای ترکیه و سربازان اسد که با پشتیبانی مستقیم نیروی هوایی روسیه می‌جنگیدند، در فوریه سال گذشته، جلوگیری کند.
ایبیش در ادامه افزوده است: ” روند آستانه” هیچ پیشرفت سیاسی در سوریه درپی نداشته و میزان بازسازی سوریه براساس این روند بسیار ناچیز بوده است، بنابراین تعجب‌آور نیست که روسیه و اسد راهی دیگر برای پیشرفت کار، این‌بار با شرکای عرب، جست‌وجو کنند.
این مقام ارشد اندیشکده “موسسه کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس” می‌نویسد، روسیه تلاش می‌کرد تا کشورهای عربی را در روند آستانه دخیل کند؛ اما درحالی‌که دو کشور دیگر سهیم در این روند، یعنی ایران و ترکیه، بر موضع خصمانه خود در برابر اعراب خلیج فارس باقی بودند، این مسأله هرگز امکان‌پذیر نبود.
در این یادداشت آمده است: «پیام مسکو و آنکارا روشن است: ممکن است دوستان در جنگ شکست خورده باشند، اما این لزوماً بدین معنا نیست که ایرانیان باید ذی‌نفع اصلی ماجرا باشند. اگر روند جدید پیش برود، نفوذ ایران در سوریه به حاشیه رانده میشود.»
ایبیش در پایان نوشته است: «انتظار می‌رود که حکومت ایران برای حفظ نفوذ خود در سوریه با چنگ و دندان مبارزه کند. هرچند که رژیم ایران بیش از حد تحت فشار قرار گرفته و فقیر شده است، هنوز از نفوذ قابل توجهی در دمشق برخوردار است و یک نسخه آزمایش شده برای استفاده از شبه‌نظامیان نیابتی و سیاستمداران فرقه‌ای به‌منظور محافظت از منافع خود در اختیار دارد- همان‌طور که در عراق و لبنان این کار را می‌کند.
مخالفان عرب تهران باید مراقب باشند که اسد و روسیه آنها را بازی نمی‌دهند و پول و تلاشی که در سوریه سرمایه‌گذاری می‌کنند، واقعا به‌معنای کاهش نفوذ ایران باشد.»
