بهای نفت خام امروز دوشنبه، بیش از ۲۰ درصد سقوط کرد. این افت شدید قیمت از بامداد امروز دوشنبه و با شروع معاملات این هفته صورت پذیرفت و حتی برای لحظاتی قیمت نفت شاخص وست تگزاس اینترمیدیت تا ۳۳ درصد هم پایین آمد که این میزان، شدیدترین افت قیمت نفت در عرض چند ساعت، پس از جنگ اول خلیج فارس در سال ۱۹۹۱ تا به امروز محسوب می شود.
اما ساعاتی پس از شوک بزرگ اولیه به بازار، میزان افت قیمتها با اندکی بهبود نسبی و ملایم تر شدن شیب سقوط، به حدود ۲۰ درصد رسید و هربشکه نفت وست تگزاس اینترمیدیت، بشکه ای ۳۲ دلار فروخته شد. این در حالی است که روز جمعه نیز بازارهای جهانی نفت افتی ۱۰ درصدی را تجربه کردند و به این ترتیب قیمت نفت، تنها در عرض سه روز، حدود ۳۰ درصد کاهش پیدا کرد.
از مهمترین دلایل افت شدید بهای نفت خام، می توان به شکست مذاکرات اعضای اوپک با کشورهای هم‌پیمان به رهبری روسیه برای کاهش تولید، که روز جمعه (۱۶ اسفند) صورت گرفت و همچنین شیوع ویروس کرونا در جهان و تاثیر آن بر اقتصاد کشورها اشاره کرد.
پنج شنبه گذشته اعضای سازمان کشورهای تولید کننده نفت، اوپک، تصمیم به کاهش تولید روزانه نفت در سه ماهه دوم سال ۲۰۲۰، به میران ۱.۵ میلیون بشکه در روز گرفتند که سهم تولیدکنندگان غیرعضو اوپک، روزی ۵۰۰ هزار بشکه و سهم اعضای اوپک، یک میلیون بشکه در نظر گرفته شده بود. این تصمیم نیاز به همراهی کشورهای غیر اوپکی به رهبری روسیه داشت، اما با مخالفت روسیه با این تصمیم، مذاکرات شکست خورد و بهای نفت به یکباره تا ۱۰ درصد سقوط کرد. ناظران می گویند این به آن معناست که تولیدکنندگان نفت، آزادانه می توانند تا آخر شیرهای نفت را باز کنند.
همچنین شیوع شتابان ویروس کرونا در سراسر جهان، که نگرانی های شدیدی را در میان مردم تمام کشورها برانگیخته و تمام عرصه‌های اقتصادی را، از آسیا تا اروپا و از اروپا تا آمریکای شمالی تحت تاثیر قرار داده است و باعث کاهش تولید کالاها و قطعات در چین و کاهش تقاضای آن کشور برای خرید نفت خام گردیده، در سقوط آزاد بهای نفت، بی تاثیر نبوده است.
تاثیر کاهش بهای نفت بر پیکر اقتصاد رنجور ایران
کاهش شدید بهای نفت خام، تاثیرات مهمی بر اقتصاد جهانی بر جای خواهد گذاشت و خزانه کشورهای تولیدکننده نفت را خالی تر از گذشته خواهد کرد و همچنین باعث خواهد شد که دیگر تولید نفت شیل آمریکا مقرون به صرفه نباشد.
اما توفان کاهش قیمت نفت، اقتصاد کشورهای ضعیف تر عضو اوپک مانند ایران را که گرفتار تحریمهای شدید آمریکاست، با شدت بیشتری درخواهد نوردید و ویرانی های گسترده‌تری نسبت به اعضای قوی تر اوپک مانند عربستان سعودی بر جای خواهد گذاشت.
اقتصاد ضعیف و بیمار ایران که از تحریمهای شدید ایالات متحده و فساد و رانت خواری و سوء مدیریت های کلان، رنج می برد، طاقت چنین ضربه بزرگ دیگری را ندارد.
در پی تحریمهای نفتی آمریکا علیه حکومت ایران با هدف به صفر رساندن صادرات نفتی ایران، میزان صادرات نفت خام آن کشور با کاهش ۹۰ درصدی، در خوشبینانه ترین حالت، به حدود ۲۰۰ هزار بشکه در روز کاهش پیدا کرده است که بخش عمده ای از این صادرات، روانه چین می شود که چین هم پولی به ایران پرداخت نمی کند. به علاوه، به دلیل ضربه شدیدی که ویروس کرونا به اقتصاد چین وارد آورده، تقاضای آن کشور برای خرید نفت خام، افت چشمگیری داشته است.
حسن روحانی آبان ماه سال جاری در سفر به کرمان گفته بود: « امروز وقتی کشور با مشکلات فروش نفت مواجه می‌شود، چگونه باید کشور اداره شود؟ بالاترین مالیاتی که پیش‌بینی می‌کنیم سال آینده می‌توانیم دریافت کنیم ۱۵۰ هزار میلیارد تومان است و این سؤال مطرح می‌شود که ۳۰۰ هزار میلیارد تومان مابقی نیاز را دولت باید از کجا بیاورد؟ در حالی که گمرکات ما درمجموع حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان و یک‌سری درآمدهای متفرقه دیگر هم داریم، اما آن درآمد اصلی که کشور را اداره میکند، پول نفت است».
حسن روحانی در لایحه بودجه سال ۹۹ که برای تصویب به مجلس فرستاده است، فروش روزانه یک میلیون بشکه‌ای نفت با قیمت بشکه ای ۵۰ دلار را در نظر گرفته که انتقاد شماری از نمایندگان، از جمله محمد حسینی، عضو کمیسیون بودجه مجلس را در پی داشت.
منتقدان می گویند که مشخص نیست دولت روحانی با توجه به تحریمهای سفت و سخت آمریکا و بی مشتری ماندن نفت ایران، چگونه می خواهد به این رقم از صادرات روزانه دست یابد. اکنون با کاهش شدید قیمت نفت، همان درآمد اندکی نیز که ایران از صادرات جسته و گریخته نفت به چنگ می آورد، به نصف کاهش پیدا خواهد کرد.
