روزی یهودیان عراق یکی از بزرگترین و مرفه‌ترین جوامع یهودی در خاورمیانه بودند، پیشینه یهودیان در عراق کنونی، به چندین هزاره پیش و شهر بابل بازمی‌گردد که اکنون بخشی از کشور عراق است.
یهودیان در ارتقای فرهنگی و سیاسی آن سرزمین نقش بسزایی ایفا کردند؛ بخش‌های عمده‌ای از سیستم بانکی و پستی و سایر مشاغل مهم هم در اختیار آن‌ها بود.
اساسا تبعید یهودیان به عراق بخشی مهم از تاریخ یهودیت است و نویسندگان متعددی به آن پرداخته¬اند. آثار باقیمانده بر دیواره‌هایی در حاشیه شمال شرقی «الروفافه» در کرانه شرقی رود دجله، که به قرن یازدهم تعلق دارد، گواهی بر قدمت و اهمیت یهودیان در جامعه عراق است.
با وجود این، حضور آنان پس از روی کار آمدن دولت‌های مدرن در عراق است که اهمیت دارد. شرایط رویدادهای سیاسی در تمام نقاط جهان آنچنان بر زیست جمعی یهودیان عراق تأثیر گذاشت که پس از گذشت یک قرن، هنوز بسیاری از مردم از سرگذشت یهودیان این کشور چندان اطلاعی ندارند.
تا سال ۱۹۲۰، حدود ۱۴۰ هزار یهودی، یعنی تقریبا یک سوم جمعیت بغداد، در محله‌ای مختص به یهودیان زندگی می‌کردند. این محله، به «گتو»هایی که در اروپا، به خصوص در زمان آلمان نازی، سکونتگاه یهودیان بود، هیچ شباهتی نداشت.
آن‌ها از نظر مذهبی خود را کلیمی (یهودی) و از حیث ملیت خود را عرب و بخشی جدایی‌ناپذیر از مردم عراق می‌دانستند و در تمام محافل سیاسی و علمی نیز حضوری نسبتا پررنگ داشتند.
بین سال‌های ۱۹۲۰ تا ۱۹۴۰، یهودیان این کشور دوران سختی را از سر گذراندند. آن‌ها ناخواسته قربانی یک گروه ملی‌گرای یهودستیز شدند که تحت تأثیر تفکر نازیسم به وجود آمده بود. همین پدیده اجتماعی، یهودیان را در جامعه عراق منزوی کرد. دیری نپایید که کشتار وحشیانه یهودیان در حادثه «الفرهود» در سال ۱۹۴۱، مهاجرت آن‌ها از عراق را رقم زد.
نفرت از یهودیان در میان قدرتمند ایران عراقی دلایل سیاسی نیز داشت؛ چرا که به دلیل نفوذ تفکر نازیسم در عراق، یهودی‌ستیزی قوت گرفته بود.
روشنفکران و نخبگان یهودی به مبارزه علیه این نابرابری برخاستند. وجود فضای سیاسی بین‌المللی، به توسعه حزب کمونیست عراق کمک شایانی کرد. در چنین شرایطی، یهودیان که به سرمایه‌داری متهم بودند، دشمن درجه یک کمونیست‌ها شدند و ملی‌گرایان عرب نیز هویت دینی آن‌ها را غاصب سرمایه‌های اسلامی پنداشتند؛ نتیجه این جهت‌گیری، کشتار الفرهود در ۱۹۴۱ بود که به کشته شدن ۲۵۰ تا ۳۰۰ نفر از یهودیان منجر شد.
تا سال ۱۹۴۸، یهودیان عراق دورانی ۲۵ ساله پر از آزار و شکنجه را متحمل شده بودند.ودر سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۵۲ از ۱۳۷ هزار یهودی ساکن عراق، تقریبا ۱۲۴ هزار نفر به اسرائیل گریختند. نوری السید، نخست‌وزیرعراق در آن زمان، در مقام یک ملی‌گرای راست‌گرا در این روند نقش زیادی داشت.
با اعلام غیرقانونی بودن صهیونیسم، حضور یهودیان نیز ممنوع شد و بعد از توقیف اموالشان تحت نظارت قرار گرفتند و سپس مجبور به ترک عراق شدند؛ در این میان، گروهی نیز به صورت داوطلبانه به اسرائیل مهاجرت کردند.
البته نباید فراموش کرد که اسرائیل تنها مقصد مهاجران یهودی عراقی نبود. در سال ۱۹۶۹، ۵۰ یهودی عراقی دیگر اعدام یا در زندان بر اثر شکنجه کشته شدند. در سال ۱۹۷۰ بسیاری از یهودیان باقیمانده از مرز عراق به ایران رفتند.
کردهای یهودی در عراق در شرایطی بسیار دشوار بسر بردند با سقوط صدام حسین، برخی یهودیان به تغییر شرایط و تشکیل جامعه یهودیان امیدوار شدند. اگر چه در حال حاضر مردم از حق آزادی بیان برخوردارند و با علاقه در مورد یهودیان صحبت میکنند اما این علاقه فقط در میان مردم دیده می‌شود، نه در مقامات بلندپایه.
اگرچه کردستان عراق از یهودیان استقبال کرد؛اما با این حال، بدون شناخت هویت مذهبی و احیای مجدد آن، بازگشت برای یهودیان کرد امکان پذیر نیست.
