بیت المقدس یهود که نخستین بار سه هزار سال پیش برپا شد، در فاصله حدود چهارصد سال، دوبار ویران گردید و یهودیان باورمند عقیده دارند که این دو ویرانی، در روز نهم ماه عبری آو رخ داد و از این رو، یهودیان باورمند هر سال نهم آو را روز سوگ می نامند و به یاد بیت المقدس ویران شده اشک می ریزند و از پروردگار می خواهند آنان را یاری دهد که بتوانند نیایشگاه بزرگ خود را که در ضمن مظهر سیادت و حق حاکمیت کشور مستقل یهود است، از نو برپا کنند.
از شامگاه روز هشتم ماه آو، یهودیان درپای دیوار ندبه شب زنده داری میکنند ودعا میخوانند به همین جهت ، دیوار غربی (کتل همعراوی כותל המערבי Kotel Hamaaravi) بنام دیوار ندبه معروف شده است.
روز نهم ماه عبری آو که به طور سنتی تیشعابه آو (תשעה באב Tishaa Beh Av) نامیده می شود، روز سوگواری ملی و مذهبی یهودیان است.
در این روز در فاصله چهار صد سال، معبد مقدس اورشلیم، که نیایشگاه بزرگ یهودیان و نماد استقلال و خودفرمانی یک ملت باستانی بود، دوبار به دست فرمانروایان اشغالگر و ظالم بیگانه ویران گردید و این عالی ترین مرکز روحانی و ملی یهود منهدم شد.
یهودیان همیشه امیدوار بوده و هستند که بتوانند بیت المقدس خود را برای سومین بار برپا سازند و استقلال ملی و شکوه دینی خود را کامل سازند.
بیت المقدس نخستین بار در سال ۵۸۶ قبل از میلاد بدست بخت النصر پادشاه بابل خراب شد و قسمت اعظم ساکنان اسرائیل در مناطق تحت تسلط امپراطوری بابل پراکنده شدند.
از آن هنگام تا کنون شهر اورشلیم (که توسط حضرت داوود در سه هزار سال پیش بنا گردید) و معبد مقدس (که بدست سلیمان پادشاه ساخته شد)، به نماد ملیت و باور دینی یهودیان مبدل گردیده است و امید بازگشت به سرزمین پدری و تجدید حیات ملی تسلی بخش روان رنجدیده یهودیان در دو هزار سال تاریخ پراکندگی و آوارگی آنان بوده است.
داستان ویرانی بیت المقدس گوشه ای از رنج های فراوان ملت کهنسال یهود را طی هزاران سال تاریخ خود آشکار می سازد و نشانه ای از دلاوریهای فرزندان آن در برابر دشمنان خارجی است.
امپراطوری بابل در سواحل بین النهرین نقشه وسیعی برای توسعه قلمرو خویش طرح کرده بود و خود را برای ستیزه جوئی با امپراطوری مصر در سواحل رود نیل آماده می ساخت.
سرزمین یهودا در ساحل دریای مدیترانه آخرین پایگاهی بود که اشغال آن به منظور حمله به مصر برای امپراطوری بابل ضروری می نمود.
سربازان بخت النصر، امپراطور بابل، در زمستان سال ۵۸۷ قبل از میلاد اورشلیم را محاصره کردند. ولی فرعون مصر به لشگریان بخت النصر حمله برد و آنان ناچار شدند دست از حمله اورشلیم برداشته و با ارتش مصر به جنگ بپردازند.
لشگریان بابل پس از آنکه ارتش مصر را شکست دادند، محاصره اورشلیم را از سر گرفتند. مردم این شهر مقدس و کانون ملی و دینی یهود، خود را برای مقاومت آماده ساخته بودند.
ولی با ادامه محاصره، به تدریج آذوقه در شهر کمیاب می شد و ناراحتی فزونی می گرفت.
مقاومت مردم اورشلیم یک سال ادامه یافت. قحطی و مرگ و ناتوانی در داخل شهر افزوده شد.
سربازان یهودی از جیره خود کاستند و غذای خویش را به زنان و کودکان دادند و علی رغم گرسنگی و ناتوانی، همچنان تیر انداختند و با سنگ و آتش، بابلی ها را عقب راندند.
ولی در روز نهم ماه آو سال ۵۸۶ پیش از میلاد، دیوارهای شهر مقدس فرو ریخت و سربازان بابلی به اورشلیم راه یافتند و به غارت و کشتار یهودیان پرداختند.
شهر اورشلیم – پایتخت کشور یهود- در ظرف چند روز به ویرانه ای مبدل شد که مرگ برآن سایه انداخته بود. سربازان مزدور بابلی معبد مقدس اورشلیم را به آتش کشیدند و ظروف طلا و نقره آن را به غارت بردند.
ارمیای نبی چون این خرابی را بدید سخت اندوهگین شد و آنچه در وصف اورشلیم به رشته تحریر کشید یکی از سوزناک ترین آثار ادبی جهان است:
« چگونه شهری که پر از مخلوق بود تنها و بی کس نشسته است.
چگونه آنکه در میان امت ها بزرگ بود بسان بیوه زنان گشته است.
چگونه آنکه در میان کشورها ملکه بود خراج گذار گردیده است.
شبانگاه زار زار گریه می کند و اشکهایش بر رخسار جاری می شود.
از جمیع دوستانش برای وی تسلی دهنده ای نیست و همه همسایگان، خیانت ورزیده و دشمن او شده اند.
همه دروازهایش خراب شده، دوشیزگانش در مرارت فرو رفته اند و خودش در تلخی.
کودکانش پیش روی دشمن به اسیری رفته اند و تمامی زیبائی دختر صیون از او زایل شده و سرورانش چون غزال های گمگشته گردیده اند».
کمتر از یک قرن پس از آن، پادشاهان هخامنشی در ایران، امپراطوری بابل را شکست دادند و کوروش کبیر دستور آزادی یهودیان و بازگشت آنان به اورشلیم را صادر کرد. پادشاهان ایران حتی به یهودیان کمک مالی کردند تا بتوانند بیت المقدس را از نو بنا کنند.
در سال ۷۰ بعد از میلاد، پایتخت یهود یکبار دیگر هدف هجوم بیگانگان قرار گرفت. این بار امپراطوری نوخاسته رم بود که شهر اورشلیم را محاصره کرد. اکنون مردم شهر ناچار بودند در برابر لشگر عظیم و تازه نفس رم به مقاومت بپردازند.
لشگریان رم بهترین راه سقوط شهر را در محاصره طولانی آن می دانستند. زیرا این بار نیز پناهندگان یهودی از سراسر کشور در اورشلیم گرد آمده و در آنجا پناه جسته بودند.
سربازان آزمند رومی به داخل شهر راه یافتند و دست به کشتاری عظیم زدند. ولی مبارزه ادامه داشت و سربازان یهودی کوچه به کوچه و خانه به خانه در برابر رومیان مقاومت کرده، خسارات زیادی به آنها وارد می ساختند.
آخرین سنگر یهودیان نیایشگاه ملی و دینی آنان بود که « بیت همیقداش» (بیت المقدس) نامیده می شد. رومیان برای آن که جنگجویان یهود را درهم شکنند، معبد مقدس را آتش زدند و بنای پرشکوه آنرا ویران ساختند. بسیاری از مبارزان یهودی در دود و آتش جان سپردند و عده دیگری که فروریزی آخرین نماد یهود را به چشم دیدند، از شدت رنج و افسوس خود را به آتش افکندند.
اورشلیم، پایتخت مقدس یهود، دوباره به ویرانه ای خاموش مبدل شد که از جلال و بزرگی اثری در آن دیده نمی شد.
یهودیان سوگوار، مراثی ارمیای نبی را به یاد آورده و بر عظمت از دست رفته اورشلیم اشک می ریختند:
«اینک شهری که پر از مخلوق بود تنها نشسته و آنکه در میان امت ها بزرگ و ارجمند بود بسان بیوه زنان شده است.
خداوند جمیع شجاعانم را در میانم هلاک کرده و دوشیزه یهودا را زار و خفیف ساخته است.
از چشم من اشک چون جوی روان است.
پسرانم هلاک شده اند و دشمن غالب آمده است.
در بیرون شهر، دشمن هلاک می کند و در خانه ها، مرگ سایه انداخته است».
از بنای پرشکوه و عظیم بیت المقدس ، خانه خدا و معبد یهود که جبروت الهی را مجسم می ساخت، فقط یک دیوار باقی ماند.
دیوار غربی حصار خارجی خانه خداوند.
در ظرف دو هزار سال یهودیان از چهار گوشه جهان به اورشلیم می آمدند و در کنار این دیوار به یاد بیت المقدس ویران شده اشک می ریختند.
از آن هنگام تا کنون شهر اورشلیم (که توسط حضرت داوود در سه هزار سال پیش بنا گردید) و معبد مقدس (که بدست سلیمان پادشاه ساخته شد)، به نماد ملیت و باور دینی یهودیان مبدل گردیده است و امید بازگشت به سرزمین پدری و تجدید حیات ملی تسلی بخش روان رنجدیده یهودیان در دو هزار سال تاریخ پراکندگی و آوارگی آنان بوده است.
داستان ویرانی بیت المقدس گوشه ای از رنج های فراوان ملت کهنسال یهود را طی هزاران سال تاریخ خود آشکار می سازد و نشانه ای از دلاوریهای فرزندان آن در برابر دشمنان خارجی است.
امپراطوری بابل در سواحل بین النهرین نقشه وسیعی برای توسعه قلمرو خویش طرح کرده بود و خود را برای ستیزه جوئی با امپراطوری مصر در سواحل رود نیل آماده می ساخت.
سرزمین یهودا در ساحل دریای مدیترانه آخرین پایگاهی بود که اشغال آن به منظور حمله به مصر برای امپراطوری بابل ضروری می نمود.
سربازان بخت النصر، امپراطور بابل، در زمستان سال ۵۸۷ قبل از میلاد اورشلیم را محاصره کردند. ولی فرعون مصر به لشگریان بخت النصر حمله برد و آنان ناچار شدند دست از حمله اورشلیم برداشته و با ارتش مصر به جنگ بپردازند.
لشگریان بابل پس از آنکه ارتش مصر را شکست دادند، محاصره اورشلیم را از سر گرفتند. مردم این شهر مقدس و کانون ملی و دینی یهود، خود را برای مقاومت آماده ساخته بودند.
ولی با ادامه محاصره، به تدریج آذوقه در شهر کمیاب می شد و ناراحتی فزونی می گرفت.
مقاومت مردم اورشلیم یک سال ادامه یافت. قحطی و مرگ و ناتوانی در داخل شهر افزوده شد.
سربازان یهودی از جیره خود کاستند و غذای خویش را به زنان و کودکان دادند و علی رغم گرسنگی و ناتوانی، همچنان تیر انداختند و با سنگ و آتش، بابلی ها را عقب راندند.
یهودیان درپای دیوار ندبه شب زنده داری میکنند ودعا میخوانند به همین جهت ، دیوار غربی (کتل همعراوی Kotel Hamaaravi) بنام دیوار ندبه معروف شد.
از هنگامی که یهودیان به تدریج به سرزمین پدری خود بازگشتند، در اعیاد و ایام سوگواری خویش به زیارت دیوار ندبه می رفتند و در کنار آن نماز می گزاردند.
ولی حکومت قیم بریتانیا که تا هنگام بازیابی استقلال اسرائیل بر این سرزمین حکومت می کرد، زیارت دیوار ندبه را برای یهودیان محدود ساخت و از سال ۱۹۴۸ که اورشلیم شرقی تحت تصرف دولت اردن درآمد، ورود یهودیان به آنجا بکلی ممنوع شد.
اما پس از جنگ شش روزه، که بخش شرقی اورشلیم در جریان آن از تصرف اردن خارج شد، و دو قسمت این شهر باستانی دوباره بهم پیوست، پیروان همه ادیان اجازه یافتند اماکن مقدس خود را در این شهر زیارت کنند و دیوار ندبه که نشانی از بیت المقدس ویران شده می باشد، به مظهر آزادی اورشلیم جاویدان نیز مبدل گردید- و اشک هائی که دیشب و امروز در کنار دیوار ندبه از دیده ها جاری شده، اشک شادمانی از آزادی اورشلیم نیز می باشد.
